پنجره جوهری چیست

در دهه پنجاه میلادی در یک کنفرانس با موضوع مهارت‌های ارتباطی دو روانشناس نظریه‌ای را مطرح کردند با موضوع اطلاعاتی که ما از خودمان داریم و اطلاعاتی که دیگران از ما دارند و نام آن را پنجره جوهری گذاشتند که شامل یک جدول با محور‌های عمودی و افقی و در آن میزان شناخت و ناآگاهی ما را نسبت به خودمان مطرح کردند.

در واقع نوع شناخت ما نسبت به خود با نوع شناخت دیگران از ما دارای تفاوت‌هایی هست، زیرا زوایای دید افراد متفاوت است حتی نوع ناآگاهی ما نیز در مورد خودمان با نوع ناآگاهی دیگران در مورد ما دارای تفاوت است.

زیرا انسان‌ها نقاط مثبت و توانایی‌های خود را برتر و بیشتر ارزیابی می‌کنند نقاط ضعف خود را یا نمی‌بینند یا اگر بخواهند بپذیرند ضعیف‌تر و کمرنگ توصیف می‌کنند در صورتی که در منظر دیگران همیشه نقاط ضعف ما قوی‌تر از حسن ما دیده و تعریف می‌شود.

گاهی هم خود ما از نقاط ضعف خود با اطلاع هستیم و هم اینکه دیگران هم آنها را می‌بینند و درک می‌کنند، زیرا شخصیت انسان‌ها همیشه از بخش‌های آشکار و پنهان تشکیل شده که بخش صوری ما در معرض دید همگان است مانند روابط عمومی و ارتباطات ما در صورتی که نیمه پنهان در فضای خصوصی و ذهنی افراد نهفته است.

تصور کنید که شما یک مربع را به ۴ قسمت مساوی تقسیم کرده‌اید هر کدام از این قسمت‌های این مربع نشان دهنده خانه‌ای است.

پنجره اول

درون آن آگاهی فرد از خودش و شناخت دیگران از اوست

در این پنجره انسان‌ها برای خودشان یک ناحیه عمومی و یک ناحیه خصوصی تعریف می‌کنند

در درون بخش عمومی احساسات، انگیزه و آگاهی من از خودم و همچنین شناخت و قضاوت دیگران از من جا دارد.

در ناحیه عمومی که وسعت آن توسط خود فرد تعیین می‌گردد صفت‌هایی مانند انعطاف‌پذیر‌ی، توانایی رهبری، ریسک پذیری، توانایی برقراری ارتباط نیز قرار دارد.

وسعت این پنجره عمومی به انتخاب و سلیقه هر انسان تعریف شده و از یک فرد به فرد دیگر کاملا متفاوت خواهد بود.

عده‌ای از افراد در این پنجره احساس راحتی دارند از احساسات خود نزد دیگران صحبت می‌کنند غم و شادی خود را تعریف می‌کنند سلیقه خود را مطرح می‌کنند در واقع به نوعی خود افشاگری می‌کنند ولی عده‌ای این کار را نمی‌کنند و هر قدر این پنجره عمومی وسعت پیدا کند یعنی پنجره خصوصی کو چکتر می‌شود گر چه که عده‌ای دیگر در این پنجره دیدگاه محدود تری دارند راز دار خود هستند و افشاگری کمتری در مورد خود دارند.

پنجره دوم

شناخت و تعریف دیگران از ما، همچنین ارزیابی آنها قرار دارد.

معمولا برداشت دیگران متفاوت از تصویری است که ما از خودمان داریم معمولا دیگران بیشترین تمرکز را روی نقاط ضعف و کاستی‌های ما دارند و چه بسا ممکن است موشکافانه ما را مورد ارزیابی قرار داده تحلیل کنند در این جا نوع رفتار و عملکرد ما در تعامل با دیگران تشکیل دهنده قضاوت و نگاه آنها در مورد ماست.

پنجره سوم

کمی مه آلود است و آن ویژگی‌هایی است که من در مورد خودم نمی‌دانم در واقع شناخت ناقص از خود، گر چه همه انسان‌ها تصور می‌کنند خودشناسی خوبی دارند ولی واقعا این طور نیست. اکثر مردم از توانایی‌های خود بیش تعریف دارند و حتی ممکن است خود را بزرگتر از انچه که هستند ببینند ولی شاید قادر نباشند ساده‌ترین اشکال و ضعف خود را ببینند و حتی شاید اگر در همان ضعف مورد نقد اطرافیان قرار بگیرند مقاومت نشان دهند و گارد بگیرند البته که اگر تعداد بیشتری از افرادی که ما را می‌شناسند هم نظر باشند در واقع ما همان طوری هستیم که آنها دیده‌اند.

پنجره چهارم

در مورد چیز‌هایی است که دیگران از من نمی‌دانند یعنی همان بخش خصوصی زندگی هر فردی که فقط خودش از درون آن با اطلاع است و دلیلی هم نمی‌بیند که دیگران به آن بخش دسترسی داشته باشند البته که این پنجره صرفا شامل راز‌های زندگی شخصی نیست بلکه می‌تواند شامل مجموعه‌ای از تجارب، آسیب‌ها، موفقیت‌ها، فراز و فرود نوع اندیشه و تفکرات شخصی فرد باشد که تمایلی به آشکار کردن آن نداشته در درون خود نگه می‌دارد و زیر مجموعه آن ویژگی‌هایی از ما باشد که حتی خود ما از آن بی اطلاع هستیم.

در این پنجره ۴ قسمتی دنیای درون و بیرون انسان‌ها جای دارد و همچنین تنوع دنیای دیگران که از درک ما خارج است اگر بشود این ماتریکس را به نمای یک ساختمان نو ساز شیک تشبیه کرد.

در درون آن می‌تواند اتاق‌هایی باشد پر نور و روشن و فضا‌هایی کم نور و تاریک که هرگز نمی‌توانند نور خورشید را تجربه و احساس کنند خورشید طلوع و غروب خود را دارد و این فضا‌ها همچنان پا بر جا

بله در درون شخصیت انسان‌ها تنوع فراوانی داریم که به راحتی برای دیگران قابل رویت و کشف نیستند پس تلاش نکنیم که به طور کامل آدم‌ها را بشناسیم بلکه بهترین انتخاب آن است، که انرژی خود را معطوف خود کرده در مسیر خودشناسی و تقویت توانایی‌های خود گام برداریم به خودمان کمک کنیم پله‌های موفقیت را طی کنیم که بهترین پاداش برای ما پیشرفت و توفیق‌های ماست که با تلاش و پشتکار میسر خواهد شد.