سرانه دوبرابری مصرف آب در ایران و تشدید بحران کم آبی

به گزارش خبرنگار جام جم البرز، داود نجفیان در نشست خبری که با اصحاب رسانه، با اشاره به اینکه ذخایر سد کرج امسال ۷۰ درصد و ذخایر سد طالقان ۳۳ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، تصریح کرد: کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها در سال جاری سبب خشکسالی مداوم شده است.

وی اجرای پروژه خط دوم انتقال آب از سد طالقان را حیاتی دانست و تأکید کرد: این طرح علاوه بر افزایش ظرفیت تأمین آب، نقش پدافند غیرعامل را برای جایگزینی خط قدیمی ایفا می‌کند. حمایت دولت و بازدید رئیس‌جمهور و وزرا از این پروژه نشان‌دهنده اهمیت ملی موضوع آب است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز خاطرنشان کرد: اگرچه اقدامات زیرساختی همچون ساخت مخازن و اجرای رینگ آبرسانی غرب البرز بخشی از کمبود‌ها را جبران کرده، اما برای عبور از بحران، صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب ضروری است.

نجفیان با اشاره به اینکه حدود یک هفته پیش برداشت ۲ هزار و ۵۰۰ لیتر بر ثانیه از خط جدید کرج آغاز شد که نقش مهمی در تأمین آب شرق کرج و فردیس داشته و نگرانی‌ها از فرسودگی خط قدیم را کاهش داده است، افزود: با وجود اجرای پروژه‌های زیرساختی، به دلیل قطعی برق و بارگذاری جمعیتی فراتر از توان استان، تمامی ظرفیت‌های تأمین آب تهران و البرز بیش از حد استفاده می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز خاطرنشان کرد: افزایش جمعیت، توسعه نامتوازن شهر‌های جدید و بارگذاری صنعتی در دهه‌های گذشته بدون توجه به توان اکولوژیکی، امروز مدیریت آب را با دشواری جدی مواجه کرده است.

نجفیان با بیان اینکه سرانه مصرف آب درایران دوبرابر سرانه مصرف جهانی است تصریح کرد: اگر تنها ۲۰ درصد کاهش مصرف در بخش شرب اتفاق بیفتد، می‌توانیم بدون بحران از شرایط فعلی عبور کنیم. تجربه کشور‌های دیگر نشان داده کاهش ۶۰ درصدی سرانه مصرف امکان‌پذیر است و ما نیز می‌توانیم حداقل از ۲۴۰ لیتر به حدود ۲۰۰ لیتر برسیم.

نجفیان با اشاره به تجربه کشور‌های اروپایی در مدیریت مصرف آب اذعان کرد: واقعی‌سازی قیمت و استفاده از سیستم‌های هوشمند در مدیریت آب می‌تواند مستقیماً بر الگوی مصرف خانوار‌ها اثرگذار باشد. در کشور ما این موضوع هنوز به شکل کامل اجرا نشده و باید از استان‌ها آغاز شود.

وی با بیان اینکه بیش از ۷۰ درصد آب کشاورزی البرز از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود، عنوان کرد: شورای عالی آب برداشت بیشتر از منابع زیرزمینی را ممنوع کرده است و اگر بارگذاری بیش از حد ادامه یابد، هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت با بحران جدی مواجه خواهیم شد.

وی گفت: با توجه به اینکه بخش کشاورزی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در البرز است و گاهی محصولاتی مانند کاهو و کلم چندین بار در سال کشت می‌شوند، در حالی که بخش زیادی از آن حتی مصرف داخلی ندارد، نخستین گام در مدیریت منابع، محدودسازی و انسداد چاه‌های غیرمجاز است. سال گذشته بیش از ۱۵۰ میلیون متر مکعب برداشت غیرمجاز شناسایی و اقدام به پر کردن تعدادی از این چاه‌ها شد.

وی با انتقاد از توسعه بی‌ضابطه ویلاسازی و استخر‌های غیرمجاز افزود: تا زمانی که احداث چنین بنا‌هایی جرم تلقی نشود، تخریب محیط‌زیست و اتلاف منابع ادامه خواهد داشت. باید هزینه این تخلفات آنقدر بالا برود که کسی جرأت سوءاستفاده نداشته باشد.

نجفیان همچنین از اجرای طرح‌های هوشمندسازی منابع آب خبر داد و گفت: سامانه‌های جدید با بهره‌گیری از فناوری پایش از راه دور، رفتار مصرف‌کنندگان را کنترل و داده‌های کیفی رودخانه‌ها را به صورت آنلاین ثبت و تحلیل می‌کنند. این سامانه‌ها امکان شفاف‌سازی و تصمیم‌گیری دقیق‌تر را فراهم خواهند کرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز تأکید کرد: با توجه به ظرفیت علمی و دانشگاهی استان، باید کشاورزی دانش‌بنیان و کم‌مصرف جایگزین شیوه‌های سنتی شود تا امنیت غذایی و پایداری منابع آبی برای نسل‌های آینده تضمین شود.

نجفیان، در خصوص عمق دسترسی به سفره‌های آب زیرزمینی و میزان فرونشست، گفت:عمق دسترسی به سفره‌های آب زیرزمینی در برخی نقاط به حدود ۳۰۰ متر رسیده است. این بدان معناست که برای تأمین آب، چاه‌ها باید تا اعماق بسیار بیشتری حفر شوند که این خود هزینه‌های استخراج را افزایش داده و فشار بیشتری بر سفره‌های آب زیرزمینی وارد می‌کند.

نجفیان افزود: زمین در بعضی دشت‌ها بین ۳۰ تا ۷۰ سانتی‌متر دچار فرونشست شده است. این میزان فرونشست، در طول زمان و در مساحت‌های وسیع خسارات جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌ها و محیط زیست وارد می‌کند.

وی همچنین به وجود بیش از هشت هزار حلقه چاه غیرمجاز در دشت‌های ممنوعه البرز اشاره کرد وگفت: این چاه‌ها به شدت به افت آب‌های زیرزمینی و گسترش فرونشست کمک کرده‌اند. چاه‌های غیرمجاز، یکی از چالش‌های اصلی در مدیریت منابع آبی کشور محسوب می‌شوند.

این چاه‌ها، بدون نظارت و مجوز، برداشت‌های بی‌رویه و خارج از حد مجاز را انجام می‌دهند و ضربه شدیدی به تعادل سفره‌های آب زیرزمینی وارد می‌کنند. در دشت‌های ممنوعه به دلیل کاهش شدید منابع آبی، حفر چاه جدید یا برداشت بیش از حد، ممنوع اعلام شده است، اما وجود تعداد زیاد چاه‌های غیرمجاز، این ممنوعیت‌ها را بی‌اثر می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز مشارکت همگانی را مهم‌ترین عامل احیای منابع آبی دانست و تصریح کرد: اگر همه بخش‌ها سهم خود را در کاهش مصرف ایفا کنند، سرمایه ملی قابل بازگشت خواهد بود. رسانه‌ها نیز در آگاهی‌بخشی و تغییر باور جامعه نقش کلیدی دارند.

نجفیان خاطرنشان کرد: بحران آب یک مأموریت سنگین ملی است و بدون همراهی مردم، رسانه‌ها و نهاد‌های مختلف، مدیریت پایدار آن امکان‌پذیر نخواهد بود.