روش مونته سوری؛ ویژگی‌ها، مزایا، اهداف و ابزار‌های این شیوه آموزش کودکان

اما تاکنون به این مسئله فکر کردهاید که کودکانتان در مهد کودک تحت چه آموزش‌هایی قرار میگیرند؟ روش مونته سوری یکی از پرطرفدارترین این روش‌ها بوده و قدمتی بیش از یک قرن دارد. در این روش معلمان تلاش میکنند تا آموزش‌هایی براساس اصول حاکم بر رشد طبیعی و همچنین نیاز‌های فردی هر کودک را با توجه به بازی‌های گروهی و همچنین فعالیت‌های فردی برای کودکان فراهم آورند. این روز‌ها روش مونته سوری در اکثر مدارس پیش دبستانی و مهد کودک‌های اکثر کشور‌ها ازجمله ایران در حال تدریس است.
ماریا مونته سوری در سال ۱۸۷۰ میلادی در خانواد‌های ثروتمند در ایتالیا به دنیا آمد. ماریا زنی جسور و سختکوش بود و در دورانی که دختران حتی اجازه تحصیل نداشتند، با پشتیبانی مادر و علیرغم مخالفت پدر به دانشکده پزشکی میرود. او نخستین پزشک زن در ایتالیا میشود؛ اما بسیاری از مراکز درمانی و بیمارستان‌ها او را استخدام نمیکردند. او به ناچار سرپرستی یکی از مراکز کودکان بیمار و معلول را بر عهده میگیرد. ماریا حین فعالیت در این مرکز متوجه میشود که برنامه‌های آموزشی که برای کودکان تدارک دیده شده، آن‌ها را محدود کرده و فرصتی برای تجربه‌های مختلف به آن‌ها داده نمیشود. به همین دلیل تصمیم میگیرد به دانشگاه برگردد و در رشته تعلیم و تربیت و جامعه شناسی تحصیل کند. او در هنگام تحصیل با روش‌های آموزشی و الگو‌های مختلف آن آشنا شده و سپس الگوی جدیدی را جایگزین این الگو‌های قدیمی میکند. او پس از خروج از دانشگاه چندین مرکز را برای اجرای روش آموزشی خود تأسیس میکند و دیدگاه او نسبت به آموزش کودکان در سراسر جهان مورد تحسین و استقبال قرار میگیرد.
مطمئناً این مسئله برای والدین اهمیت بسیار زیادی دارد که بدانند فلسفه آموزش مونته سوری چیست و مونته سوری یعنی چه؟ اما قبل از هر چیزی در نظر داریم تا تعریف درست و کاملی از این روش آموزشی خدمت شما ارائه دهیم. مونته سوری روشی است که براساس یادگیری شناختی و برپایه ایجاد شناخت و یا تغییر در بینش‌هایی که از گذشته در ذهن کودک ایجاد شده، به وجود میآید. قرار دادن بصیرت، کشف و حل مسائل و جریان درونی ازجمله مهمترین ویژگی‌های مونته سوری محسوب میشود. در واقع در این روش هیچ نیازی به حفظ کردن مطالب از جانب کودکان نیست، زیرا تنها با ایجاد انگیزه درونی مطالب مورد نظر به آن‌ها آموزش داده میشود.
مونته سوری، روش آموزشی است که بر پایهی مشاهده و درک طبیعت و نیاز‌های ذهنی و جسمی کودکان طراحی شده است. این روش آموزشی بر این اصل تمرکز دارد که کودکان به دنبال یادگیری و کشف دنیای اطراف خود هستند و به دنبال کشف و یادگیری از طریق تجربه هستند. بر این اساس، روش مونته سوری بر پایهی توانایی‌های طبیعی کودکان و نیاز‌های آن‌ها طراحی شده است. در این روش، دانش آموزان به صورت فعال در فرایند یادگیری شرکت میکنند و خودشان تصمیم میگیرند که چه چیزی را بخوانند و چگونه به آن برسند. این روش برای دانش آموزان به مهارت‌های خودآموزشی و خودکنترلی کمک میکند. همچنین، دانش آموزان در این روش به صورت فردی آموزش داده میشوند و به هر کودک با توجه به نیازش توجه میشود. این روش آموزشی به دانش آموزان کمک میکند تا بهطور طبیعی در فرایند یادگیری خود پیشرفت کنند و به توانایی‌های خود برسند. همچنین، روش مونته سوری بر اساس رشد کودکان طراحی شده است و توجه به رشد آن‌ها در فرایند آموزش دادن مهم است. بهطورکلی روش مونته سوری یک روش آموزشی مبتنی بر توانایی‌های طبیعی کودکان و نیاز‌های آن‌ها است که به ارتقای مهارت‌های اجتماعی، فردی و تحصیلی آن‌ها کمک میکند.
روش مونتهسوری بر این باور استوار است که توانایی‌های بنیادی کودک در سال‌های اولیه زندگیاش یعنی بین ۳ تا ۶ سالگیشکل میگیرند. این توانایی‌ها تنها از طریق مدرسه رفتن کسب نمیشوند. کودک به دنیایی قدم میگذارد که از قبل ساخته شده است و البته مدام در حال تغییر است. روش مونته سوری یک روش آموزشی است که بر روی علایق و فعالیت‌های روزمره و طبیعی کودکان تمرکز دارد. این روش کاملاً از روش‌های خشک و رسمی آموزشی جدا بوده و بیشتر بر روی مهارت‌هایی تأکید میکند که در دنیای واقعی برای کودکان کاربرد دارد. این روش معمولاً در محیط‌های آموزشی مانند مدارس و مهدکودک‌ها اجرا میشود و کودکان را به یادگیری دانش مشتاق میکند. کودکان درروش مونته سوری دیگر با مفاهیم خشک و انتزاعی سروکار ندارند و میتوانند جهان اطراف خود را با نگاه تازهتری درک کنند. همچنین هیچ زور و اجباری بر روی کودکان نیست و آن‌ها کاملاً احساس آزادی عمل دارند.
مونته سوری از چه سنی و برای چه کودکانی است؟
روش مونته سوری در تربیت کودکان از سنین بسیار پایین تا راهنمایی قابل استفاده است:
۱. از سن تولد تا سه سال: تاکید بر افزایش اعتماد به نفس، کشف توانایی‌های جالب، هماهنگی حرکتی درشت، مهارت‌های حرکتی ظریف و مهارت‌های زبانی
۲. کودکان سه تا شش سال) پیشدبستانی (: تقویت استقلال عملکردی، تداوم وظیفه، خود تنظیمی و روابط اجتماعی، اصلاح ادراک حسی و توسعهی سواد و درک ریاضی، ایجاد فرصت‌هایی برای کاوش تخیلی
۳. کودکان شش تا دوازده سال: ارائهی فرصت‌هایی برای کاوش فکری، حمایت از رشد اعتماد به نفس، تخیل، استقلال فکری و خودکارآمدی، درک نقش کودک در جامعه، فرهنگ و دنیای طبیعی
۴. نوجوانان دوازده تا پانزده ساله: تمرکز بر محیط‌های کشاورزی، کمک به در درک خود در چارچوب‌های مرجع، ایجاد زمین‌های برای کاربرد عملی دانشگاهیان، تاکید بر توسعهی بیان خود، اتکای واقعی به خود و چابکی در روابط بین فردی روش مونته سوری به ۵ دسته زیر تقسیمبندی میشود:
فعالیت‌های زندگی عملی
در این بخش کودک با تمرینات روزانه زندگی شامل فعالیت‌های گوناگون برای مراقبت از خود و محیط و تقویت مهارت‌های حرکتی روبهرو میشود. بر این اساس احساس استقلال میکند و اعتماد به نفس او افزایش مییابد.
فعالیت‌های حسی
در این بخش حواس مختلف کودک فعال میشود بهطوریکه تفاوت رنگ، بافت، وزن، دما، بو، مزه، صدا و ... را تمیز میدهد و اشیا پیرامون خود را بهتر میشناسد و افکار خود را سازماندهی میکند.
آموزش زبان انگلیسی
کودک با استفاده از آموزش‌های این روش ازجمله اعداد و حروف انگلیسی و نیز صحبت‌های مربی مسلط به زبان انگلیسی، به تدریج خواندن و نوشتن زبان انگلیسی را بهطور غیرمستقیم فرامیگیرد.
آموزش ریاضیات
کودک با ابزار‌های عینی و مفاهیم جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را تا چهار رقم فرامیگیرد و به این شکل پیریزی محکمی ازریاضیات در ذهن کودک ایجاد میشود.
مفاهیم فرهنگی
در این بخش کودک با علوم مختلفی ازجمله جغرافیا، گیاهشناسی، جانورشناسی و هنر آشنا شده و میتواند علایق خود را در هر بخش بازشناسد. در این مبحث کودک فرامیگیرد به محیط زیست و فرهنگ‌های گوناگون احترام بگذارد و به عالم وجود عشق بورزد.
اصول زیربنایی روش مونته سوری
آموزش مونته سوری بر این باور استوار است که همه کودکان منحصر به فرد و خاص هستند، همگی پتانسیل زیادی دارند و همگی شوق به یادگیری دارند؛ بنابراین وظیفه معلم این است که کودک را در فرایند یادگیری راهنمایی کند و از ابزار‌هایی که متناسب با نیاز و پتانسیل آن‌ها باشد، استفاده کند. آموزش مونته سوری بر اساس ۸ اصل بنا شده است:
انتخاب آزادانه
زمانی که کودکان بر روی زندگی خودکنترل داشته باشند، یادگیری و رفاه کودکان افزایش پیدا میکند. اگرچه آزادی درروش مونته سوری محدود است، اما نسبت به کلاس‌های درس سنتی، کودکان آزادی بیشتری در تصمیمگیری دارند. آن‌ها میتوانند انتخاب کنند که بر روی چه چیزی کار کنند، چه مدت روی آن کار کنند، با چه کسی روی آن کار کنند و موارد دیگر.
نظم
تحقیقاتی که در روانشناسی انجام شده ثابت کرده است که نظم در محیط برای یادگیری و رشد بسیار حائز اهمیت است. در کلاس‌های مبتنی بر روی مونته سوری، همه اشیاء و چیدمان به صورت منظم ساماندهی شدهاند و مواد آموزشی از نظر مفهومی نیز دارای نظم هستند.
علاقه
حس درونی شما حقیقت را میگوید. تحقیقات نشان داد است که وقتی افراد با هدف اینکه در یک آموزش موفق شوند، چیزی را یاد میگیرند، آن یادگیری بسیار سطحی بوده و به سرعت آن را فراموش میکنند. هم کودکان و هم بزرگسالان زمانی میتوانند چیزی را به خوبی یاد بگیرند که به آن علاقهمند باشند.
یادگیری از هم سن و سالان خود
درروش مونته سوری، کودکان از طریق الگو‌های تقلیدی و همکاری با هم سن و سالان خود مهارتی را یاد میگیرند. در کلاس‌های سنی مختلط، بچه‌های کوچکتر از بچه‌های بزرگتر از خودشان سؤال میپرسند و با تماشای کار آنها، هر مهارت یا مفهومی را یاد میگیرند. کودکان بزرگتر که به کودکان کوچکتر آموزش میدهند، دانش و مهارت‌های خود را تکرار و تثبیت میکنند و مهارت‌های اجتماعی را یاد میگیرند. شاگردان کوچکتر از همکلاسان بزرگتر خود یاد میگیرند و شاگردان بزرگتر با آموزش به کوچکتر‌ها آموخته‌های خود را مرور و تثبیت میکنند.
حرکت
زمانی مغز ما رشد میکند که در حال حرکت باشیم و فعالیتی را انجام دهیم. با پشت میز نشستن و محتوا درون مغز وارد کردن انسانمهارتی را یاد نمیگیرد. حرکت و شناخت ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و به همین دلیل در آموزش‌های مونته سوری از حرکت و فعالیت‌های فیزیکی برای تقویت یادگیری استفاده میشود.
چهارچوب
درروش مونته سوری، کودکان بیشتر از آنچه متون و معلم‌ها به آن‌ها میآموزند، به انجام کار‌های عملی مشغول هستند؛ بنابراین آن‌ها به جای شنیدن و گوش دادن، کار‌های عملی انجام داده و در چهارچوب اعمال و اشیا قرار میگیرند. به عنوان مثال بچه‌ها از کلاس درس بیرون میروند تا درباره علایق خود تحقیق کنند.
راهنمایی معلم
معلم‌ها چهارچوب‌ها و محدودیت‌های خاصی را برای کودکان تعیین میکنند، اما آن‌ها را در این چهارچوب آزاد میگذارند. آن‌ها درحالیکه انتظار زیادی از کودکان دارند، با حساسیت به نیاز‌های آن‌ها پاسخ میدهند. این نوع نگاه به اصطلاح «والدین مقتدرانه» به دنبال راه وسطی بین یک نگرش سنتی و مستبدانه) «این کار را بکنید؛ چون ما میگوییم» (و یک رویکرد بیش از حد سهلگیرانه و کودک محور است. کودکان از بین فعالیت‌های متناسب با سنشان، یک فعالیت را انتخاب کرده و سپس با روش خود به انجام آن میپردازند. در جریان انتخاب فعالیت اگر کمک و راهنمایی بخواهند معلم در حد درخواست کودک راهنمایی خواهد کرد. وظیفه دیگر معلم در این نظام حفظ نظم محیط آموزشی است. دوره‌های زمانی انجام فعالیت طولانیتر از کلاس‌های معمول است و کودک در این دوره به انجام فعالیت خود میپردازد و معلم مداخل‌های در روند کاری او ندارد.
اصول اساسی آموزش‌های مبتنی بر نظام مونتهسوری عبارتاند از:
محیط: قرار گرفتن گروه‌های سنی متفاوت در کنار هم) گروه‌های سنی سه سالانه: کلاس‌های درس مونته سوری کودکان به صورت دوره‌های سه ساله است: کمتر از ۳ سال، از ۳ تا ۶ سال، از ۶ تا ۹ سال و از ۹ تا ۰۳ سال. اختلاط سه ساله کودکان در این محیط آموزشی به نفع همکاری، تمایل به یادگیری، احترام متقابل و کسب دانش عمیق در فرآیند آموزش کودک است.
آزادی: آزادی در انتخاب فعالیت‌های مورد علاقه از بین فعالیت‌های موجود، با حضور راهنما
 نقش راهنما: بازه‌های زمانی فعالیت بدون مداخله مستقیم و با حضور راهنما
بهطورکلی، محیط آموزشی از سه ضلع معلم، کودک و محیط فیزیکی تشکیل میشود. نقش معلم در کلاس تشویق استقلال، آزادیِ در چارچوب و برقراری نظم است. کودکان در چارچوب فعالیت‌های در دسترس، در انتخاب فعالیت و روش انجام آن آزادی دارند؛ راهنمایی معلم در هنگام نیاز کودک و نه تشخیص معلم صورت میگیرد. در این نظام توانایی، استقلال و آزادی کودک رشد و توسعه پیدا میکند.
اهداف آموزش به روش مونه سوری
هدف از آموزش به روش مونته سوری ایجاد محیطی با برنامهریزی محرک و دقیق بوده تا بتوان پای‌های عالی و کاربردی برای یادگیری خلاق کودکان ایجاد کرد. این اهداف عبارتاند از:
ایجاد نگرش مثبت نسبت به مدرسه: بیشتر فعالیت‌های یادگیری به صورت فردی انجام میشوند؛ بنابراین هر کودک درگیر یک فعالیت فردی متفاوت شده که برای جذاب بوده و مطابق با علایق اوست. کودک این فعالیت را متناسب با نیاز‌ها و سطح آمادگی خود میبیند؛ در نتیجه هر چقدر که بخواهد بر روی آن وقت میگذارد و هر چند وقت یک بار آن را انجام میدهد. پس کودک با انجامچندین فعالیت، چند دستاورد موفق را تجربه کرده و نگرش مثبتی نسبت به مدرسه و همچنین یادگیری پیدا میکند.
کمک به رشد اعتماد به نفس به هر کودک: فعالیت‌هایی که در مدارس با روش مونته سوری آموزش داده میشود، به صورت مرحل‌های هستند و کودک در هر مرحله نسبت به قبل تسلط کامل پیدا کرده است و با اعتماد به نفس کامل به سراغ مرحله بعدی میرود. در نتیجه تجربه شکست‌های منفی مداوم از بین میرود، همه چیز بر اعتماد درونی کودک استوار میشود و به او اطمینان میدهد که میتواند به تنهایی و بدون نیاز به کمک مهارتی را یاد بگیرد.
کمک به هر کودک برای بهبود عادت تمرکز کردن: در جامع‌های که مدام و با سرعت زیاد در حال تغییر است، هر کودکی روزی دانشجو خواهد شد و نیاز به یادگیری یک تخصص خاص دارد؛ بنابراین برای موفقیت در این زمینه به یک کنجکاوی عمیق و پایدار برای یادگیری خلاق نیاز دارند. درروش مونته سوری کودک در شرایط مختلفی قرار میگیرد و با کیفیت، ابعاد و ویژگی‌های هر پدید‌های آشنا میشود. در نتیجه با درک بیشتر محیط خود میتواند کنجکاوی خلاق را پرورش دهد.
مزایای آموزش به روش مونه سوری
روش مونته سوری یکی از بهترین روش‌های آموزش به کودکان در سنین پایین است و تمامی نیاز‌های کودکان و روحیات آن‌ها را در نظر میگیرد. این روش هم برای کودکان و هم برای معلمان جذاب بوده و رابطه صمیمانه و عمیقی را بین آن‌ها ایجاد خواهد کرد. در ادامه به مزایای این روش میپردازیم.
یادگیری بهتر دانش آموزان
محیط یادگیری کلاس‌های آموزشی مونته سوری، با سایر کلاس‌های آموزشی رسمی و سنتی متفاوت است. این کلاس‌ها معمولاً در فضای آزاد و محیط بیرون برگزار میشوند و از نور و رنگ زیادی برخوردار هستند. این محیط‌ها باعث افزایش شور و اشتیاق کودک برای یادگیری شده و کودک دیرتر احساس خستگی خواهد کرد. درروش مونته سوری دانش آموز آزادانه و به صورت مستقل در پی یادگیری است و نقش مهمی را در رشد شخصی خودش ایفا میکند. کودک میتواند استعداد‌های نهفته خود را پیدا کرده و آن‌ها را تقویت کند. مفاهیم آموزشی در کلاس‌های مونته سوری به صورت بازی اجرا میشوند و کودکان علاوه بر سرگرم شدن، این مفاهیم را یاد میگیرند.
افزایش مهارت‌های اجتماعی
مهارت برای برقراری ارتباط در جامعه یکی از مهمترین مهارت‌هایی است که باید از همان ابتدا به کودک آموزش داده شود. کودکان باید یاد بگیرند با افراد مختلف ارتباط برقرار کنند و بخشی از جامعه باشند. در کلاس‌های مونته سوری، کودکان با سنین مختلف دور یکدیگر جمع میشوند و مانند کلاس‌های سنتی بر اساس سن تفکیک نمیشوند. دلیل انجام این کار یادگیری دانشآموزان کوچکتر از دانشآموزان بزرگتر است. زیرا کودکان دوست دارند برای خود الگویی انتخاب کنند و به نوعی همرنگ جماعت شوند؛ با انجام این کار نه تنها روند یادگیری سریعتر شده، بلکه مهارت اجتماعی کودک نیز افزایش پیدا میکند.
افزایش استقلال کودکان و دانش آموزان
همانطور که گفتیم، در کلاس‌های مونته سوری، کودکان آزادانه به دنبال یادگیری مسائل مختلف هستند و این آزادی حس اعتماد به نفس و استقلال آن‌ها را افزایش میدهد. معلم همواره به عنوان راهنما حضور دارد، اما دخالت مستقیمی در فرایند یادگیری کودک ندارد.
یادگیری بهتر مفاهیم زندگی
کودکانی که در مدارس مونته سوری تحصیل میکنند، خلاقتر و از لحاظ اجتماعی سازگارتر هستند. همچنین توانایی انطباق با مشکلات در حال تغییر و پیچیده را دارند که این ویژگی موفقیت در مدرسه و زندگی آن‌ها در آینده را پیشبینی میکند. علاوه بر این، این تحقیق مشخص کرد که دانشآموزان مونته سوری ۵ ساله برای خواندن و ریاضی آمادگی بهتری داشتند و کودکان ۰۲ ساله «مقالات خلاقانهتری» را با استفاده از «ساختار‌های جملات پیچیدهتر» نوشتند.
افزایش اعتماد به نفس کودکان
با توجه به اینکه در کلاس‌های مونته سوری بیشتر فرآیند یادگیری به خودی خود هدایت میشود، در نتیجه بچه‌ها میتوانند خیلی سریعتر از یک محیط مدرسه سنتی احساس استقلال و اعتماد به توانایی‌های خود را به دست آورند. در واقع دانش آموزانی که کلاس درس مونته سوری را تجربه میکنند، بیشتر میتوانند خودشان را مدیریت کنند و مستقل فکر کنند.
تفاوت مونته سوری با روش‌های آموزشی دیگر
مونته سوری با روش‌های آموزشی دیگر بخصوص روش آموزشی سنتی، تفاوت‌های بسیار زیادی دارد. مهمترین تفاوت این روش، فعال بودن کودکان است. کودکان در کلاس‌های مونته سوری فعالیت بیشتری دارند و بهطور خودجوش به دنبال کشف اطلاعات جدید میروند. اما در کلاس‌های سنتی کودکان معمولاً منفعل هستند و سعی میکنند مطالب آموزشی تدریس شده توسط معلم را در ذهن خود ثبت کنند. همچنین در کلاس‌های مونته سوری کودکان زمان بیشتری دارند و میتوانند بر روی مسائل مختلف هر چقدر که نیاز داشتند، وقت بگذارند. معلم‌ها درروش مونته سوری نقش راهنما و مشاور را ایفا میکنند و هر کودک را در مسیر مورد علاقه خودش راهنمایی میکنند. اما در کلاس‌های سنتی نوع درس و روش تدریس از قبل انتخاب شده و مدت زمان مشخصی هم دارد.
کودکان به دلیل روش‌های انعطافپذیر مونته سوری به یادگیری علاقهمند میشوند و مانند کلاس‌های درس سنتی برایشان، کسل آور و خستهکننده نیست.
یکی از اصلیترین اهداف روش مونته سوری آموزش کودکان با استفاده از حواس پنجگانه است نه اینکه کودکان تنها از طریق شنیدن، خواندن و دیدن آموزش‌های لازم را دریافت نمایند. هنگامیکه کودکان تحت آموزش مونته سوری قرار میگیرند به راحتی میتوانند فعالیت‌های مورد علاقه خود را از میان صد‌ها انتخابی که بین دروس مختلف هست انتخاب کنند. همانطور که قبلاً گفتیم کودکان در کلاس‌های مونته سوری در گروه‌های مختلفی قرار میگیرند و این فرصت به کودکان بزرگتر داده میشود تا دانسته‌های خود را به کودکان کوچکتر منتقل نمایند. اگر بخواهیم به تفاوت کلاس‌های مونته سوری با مدارس عادی بپردازیم باید بگوییم که اصلیترین تفاوت‌های آن در چگونگی تعلیم مهارت‌های اجتماعی و تحصیلی است. مربیان مونته سوری همواره شرایطی را فراهم میآورند و فعالیت‌هایی را برای کودکان در نظر میگیرند که به صورت انفرادی و همچنین گروهی بتوانند از پس انجام آن برآیند و معلمان تنها نقش راهنما و حمایتگر را برای آن‌ها ایفا میکنند.
ابزار آموزش مونته سوری
ابزار آموزشی مونته سوری شامل ابزار‌های مختلفی است که برای ارتقای مهارت‌های فردی، اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان استفاده میشود. این ابزار‌ها شامل:
۱. بازی‌های آموزشی: بازی‌های آموزشی، ابزاری موثر برای تقویت مهارت‌های فردی و اجتماعی کودکان هستند. این بازی‌ها برای تقویت مهارت‌های اجتماعی مانند همکاری، هماندیشی، تعامل با دیگران و مهارت‌های فردی مانند حل مسئله، تفکر خلاق و ... طراحی شدهاند.
۲. پازل: پازلها، ابزاری برای تقویت مهارت‌های تفکر خلاق و حل مسئله هستند. این ابزار باعث تقویت توانایی‌های فردی کودکان مانند تمرکز، دقت، حافظه و توانایی‌های مکانیکی میشود.
۳. کتاب‌های تصویری: کتاب‌های تصویری، ابزاری برای تقویت مهارت‌های خواندن، نوشتن و فهمیدن مطالب هستند. این کتاب‌ها با تصاویر جذاب و رنگارنگ، کودکان را به خود جذب میکنند و به آن‌ها کمک میکنند تا بهتر مطالب را درک کنند.
۴. اسباب بازی‌های آموزشی: اسباب بازی‌های آموزشی، ابزاری برای تقویت مهارت‌های فردی و اجتماعی کودکان هستند. این بازی‌ها برای تقویت مهارت‌های اجتماعی مانند همکاری، هماندیشی، تعامل با دیگران و مهارت‌های فردی مانند حل مسئله، تفکر خلاق و ... طراحی شدهاند.
۵. ابزار‌های دستی: ابزار‌های دستی مانند خیاطی، چوبکاری، ساخت مدل و نقاشی، ابزاری برای تقویت مهارت‌های دستی کودکان هستند. این ابزار‌ها باعث تقویت توانایی‌های مکانیکی، دقت، تمرکز و همچنین خلاقیت کودکان میشوند.
برای آموزش مفاهیم مختلف به کودکان درروش مونته سوری، از ابزار‌های متعددی استفاده میشود و تنوع آن‌ها بینهایت است. از هر وسیل‌های میتوان به عنوان ابزاری برای یادگیری استفاده کرد؛ اما درروش مونته سوری بهطور خاصی بر روی استفاده از ابزاری که از جنس طبیعی مانند چوب هستند، تأکید شده است. بسیاری از این وسایل و ابزار‌ها را میتوان از فروشگاه‌ها خریداری کرد و به صورت خودآموز به کودکان هدیه داد. این ابزار‌ها میتوانند مفاهیمی همچون ریاضی، حروف انگلیسی، چیدمان اشکال هندسی، حیوانات و ... را آموزش دهند. در ادامه به چند نوع اسباب بازی و ابزار مونته سوری اشاره میکنیم.
مونته سوری چوبی
یکی از اسباب بازی‌های سرگرم کننده و آموزشی برای کودکان مونته سوری چوبی است. این اسباب بازی در انواع مختلفی ساخته شده و مهارت‌هایی همچون خلاقیت، مرتبسازی، آموزش رنگها، اشکال و اعداد، ارتقای هماهنگی دست و چشم، مهارت‌های حرکتی ظریف و توانایی حل مسئله را به کودکان آموزش میدهد.
بازی فکری نخ و مهره چوبی
این بازی فکری یکی دیگر از ابزار‌های سرگرمکننده مونته سوری بوده که شامل ۰۱۱ مهره پلاستیکی میشود. هر مهره در شکل و رنگ مختلفی ساخته شده و دارای حفره‌هایی است که کودک میتواند با استفاده از نخ آن‌ها را به یکدیگر متصل کند. این کار علاوه بر تقویت ماهیچه کودک، تمرکز و دقت او را نیز افزایش میدهد و بین چشم و مغز هماهنگی دقیقی ایجاد میکند. کودک با انجام این بازی، الگوسازی را یاد گرفته و در آینده در حل مسائل ریاضی نیز موفق خواهد شد.
مونته سوری اشکال هندسی
این بازی شامل یک قالب و چند قطعه هندسی میشود و کودک باید هر شکل هندسی را در جای مخصوص به خودش بگذارند. این بازی برای کودکان زیر ۳ مناسب است. آن‌ها باید ابتدا قطعات را کنار یکدیگر گذاشته و با ساختن یک شکل هندسی آن‌ها را داخل قالب قرار دهند.
گروه سنی برای آموزش مونته سوری
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، کلاس‌های مونته سوری تفکیک سنی ندارد و شامل همه گروه‌های سنی میشود. این گروه سنی از ۳ سال آغاز شده و تا سنین ۰۵ سالگی ادامه دارد. در این کلاس‌ها با گروه‌های سنی مختلف، کودکان کوچکتر از کودکان بزرگتر یاد میگیرند و آن‌ها را الگوی خود قرار میدهند. از طرفی دیگر کودکان و دانشآموزان بزرگتر، نقش رهبری و مدیریتی ایفا میکنند و خود را در برابر کودکان کوچکتر مسئول میبینند.
مونته سوری در مهدکودک، پیش دبستانی و مدارس
در ایران در بسیاری از مهدکودک‌ها و مدارس ایران از روش مونته سوری استفاده میشود و بعضی از آن‌ها با عنوان خانه خلاقیت فعالیت میکنند. در بسیاری از این مراکز آموزشی به خصوص مهدکودکها، کودکان از همان سنین ابتدایی با فعالیت‌های عملی، کار‌های اجتماعی و مسائل دیگر آشنا میشوند. آموزش‌ها و بازی‌های مختلف به روش مونته سوری را میتوان در خانه نیز اجرا کرد.
سخن نهایی نویسنده
همانطور که گفته شد آموزش مونته سوری به والدین کمک میکند تا کودکان آن‌ها تحت آموزش‌های مبتنی بر ارزش‌های زندگی قرار گیرد و یک زندگی راحتتر و بهتر را در پیش بگیرند. از همین رو باید بدانید که فلسفه آموزشی مونته سوری براساس صلح، همکاری و همچنین احترام متقابل است. در این روش اغلب معلمان به کودکان آموزش میدهند و آن‌ها را ترغیب میکنند تا به یکدیگر احترام بگذارند و معلمان نیز کودکان را بدون توجه به تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند تنها با توجه به ارزش‌های انسانی آن‌ها در نظر میگیرند. در روش مونته سوری باور بر این است که نیاز‌های کودک طوری توسط محیط آماده و مناسب و حضور راهنمای بزرگسال مورد توجه قرار میگیرد که کودک بهطور طبیعی از نیاز‌های خود و دیگران آگاه میشود و تواندهی میشود تا خودش آن‌ها را با روش‌های خلاقانهاش پاسخ دهد و بنابراین احساس رضایت، استقلال و خودانگیختگی میکند و دارای نظمی درونی و خودخواسته میگردد.
متمرکز شدن در دنیای کودکان باعث میشود که شما به این مسئله پی ببرید که آن‌ها نسبت به هر چیزی که در این دنیا وجود دارند کنجکاو هستند و همین مسئله عامل اصلی یادگیری سریع و راحتتر آن‌ها است. از همین رو در حین طراحی برنامه‌های آموزشی مونته سوری برای این مسئله جایگاه ویژ‌های در نظر گرفتند تا یکی از اهداف اصلی آن‌ها برانگیختن حس اشتیاق در کودکان باشد تا یک تجربه لذتبخش را در اختیار کودکان قرار داده و آن‌ها بدون هیچ مشکلی به سراغ علایق خود بروند و بتوانند آن را در تمام طول زندگی ادامه دهند و به موفقیت دست پیدا کنند. همچنین مورد دیگری که در رابطه با مونته سوری وجود دارد این است که این آموزش کمک میکند تا کودکان از شر مفاهیم خشک و انتزاعی خلاص شوند و دنیای اطراف خود را بهتر درک کنند و با سرعتی که مختص خودشان است به سراغ یادگیری مفاهیم موجود رفته و به سمت جلو حرکت کنند از همین رو هیچ زور و اجباری بر روی آن‌ها قرار ندارد تا معطل دیگران شوند و افرادی که دیرتر آموزش میبینند از ناتوانی خود در برابر دیگران احساس ناکامی و عجز کنند.
حال پس از اینکه نسبت به کلیات اهداف مونته سوری آگاهی پیدا کردید باید در جریان باشید که در این روش سعی میشود که فعالیت‌های روزمره کودکان که شامل رشد هیجانی، اجتماعی، فیزیکی و تحصیلی است به آن‌ها آموزش داده شود و بهطورکلی تمامی افرادی که در آموزشگاه‌ها مشغول به فعالیت هستند در تلاشاند تا حس احترام به خویشتن، دیگران و محیط را چه در زندگی فردی و چه در زندگی اجتماعی به کودکان بیاموزند. با اجرای روش‌های تربیتی مونته سوری، می‌توانید تربیتی مطلوب و مؤثر را در خانه برای کودکان خود ارائه دهید و در زمینه‌های مختلف موجب توسعه‌ی کودکان خود شوید. با تربیت به روش مونته سوری مهارت‌های اجتماعی کودک، خلاقیت او، تفکر انتقادی، مسئولیت پذیری، احترام او به خود و دیگران افزایش مییابد. با تربیت فرزندانتان به این روش، موفقیت آن‌ها را در محیط اجتماعی و تحصیلی تضمین کنید.