«اصناف، پیاده‌نظام اقتصاد در خط مقدم»

با توجه به پیشینه درخشان و نقش محوری اصناف در بزنگاه‌های مختلف تاریخ کشور، از نظر شما “صنف” چه تعریفی دارد و چه جایگاهی در جامعه ایفا می‌کند؟

از دیدگاه بنده، صنف یعنی “خود مردم”. جامعه صنفی همواره منشأ تحولات و اقدامات بسیار زیادی بوده است. اگر نگاهی به تاریخ معاصر بیندازیم، از دوره جنگ تحمیلی که اصناف به عنوان یک پشتوانه قوی برای رزمندگان عمل کرده‌اند، تا موضوعات اجتماعی دیگر نظیر سیل، زلزله و دیگر بحران‌ها، همواره پشتیبان و در خط مقدم خدمت‌رسانی به مردم بوده‌اند. در واقع، اصناف تبلور عینی مشارکت مردمی در حاکمیت و جامعه هستند و حضورشان در عرصه‌های مختلف، از جمله انتخابات و مقابله با اپیدمی‌هایی نظیر کرونا، گواه این مدعاست.

در حال حاضر نیز در این جنگ اقتصادی که دشمنان بر ما تحمیل کرده‌اند، اصناف نقش و تأثیرگذاری خود را به خوبی ایفا می‌کنند. به هر حال، اصناف بخشی جدایی‌ناپذیر از حاکمیت و نیز بخشی از همین مردم هستند. در واقع، اصناف به مثابه “پیاده‌نظام” این جنگ اقتصادی، شکل گرفته‌اند.

با توجه به نقش پیاده‌نظامی که برای اصناف قائل هستید، چه انتظاراتی از حاکمیت برای حمایت و توانمندسازی این قشر وجود دارد؟

دقیقاً مشابه پیاده‌نظام که ابزار خاصی هم در اختیار ندارد، اصناف نیز انتظار دارند که حاکمیت برای دفاع از “سربازهایش” هر از گاهی هر آنچه در توان دارد، در اختیار این پیاده‌نظام قرار دهد. اما متأسفانه گاهی اوقات تصمیمات و قوانینی وضع می‌شود و بوروکراسی‌هایی شکل می‌گیرد که صنف را روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌کند و این پیاده‌نظام هر روز همان سلاح مقدماتی کوچکش را هم از دست می‌دهد.

به عنوان مثال، در موضوع مالیات و یا در حوزه‌های قوانین کار و مباحثی از این دست، به مجموعه‌های صنفی آسیب جدی وارد می‌کند. همچنین تصمیماتی در حوزه حاکمیت وجود دارد که اصناف به شدت متأثر از آن می‌شوند. مثلاً در موضوع عفاف و حجاب، شاهد پلمپ واحد‌های صنفی به خاطر حجاب مشتریانشان هستیم، در حالی که این واحد‌ها هیچ نقشی در این موضوع ندارند.

اصناف هر جا نیاز به حضورشان احساس شده، وارد شده و وظیفه اجتماعی خود را انجام داده‌اند، اما در موضوعات دیگر، به حال خود رها می‌شوند. به یاد داشته باشیم که جامعه صنفی و کاسب، بزرگترین درجه را از حضرت رسول اکرم (ص) گرفتند که فرمودند: «کاسب حبیب خداست». بر همین مبنا، خیلی بیشتر از این باید به اصناف احترام گذاشته شود.

با توجه به تأکید حضرت امام (ره) بر واگذاری امور مردم به خود مردم، تا چه حد معتقدید که امور صنفی باید به خود اصناف واگذار شود و نقش اتاق اصناف و نخبگان صنفی در این فرآیند چیست؟

ما واقعاً انتظار داریم کار صنف به خود صنف واگذار شود. حضرت امام (ره) فرمودند کار مردم بر عهده خود مردم است. بنابراین، تصمیمات مربوط به صنف باید توسط اتاق اصناف و نخبگان صنفی اتخاذ شود. این امر نه تنها به پویایی و کارآمدی بیشتر اصناف کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود تصمیمات اتخاذ شده، متناسب با واقعیت‌ها و نیاز‌های این قشر باشد.

برای مثال، در خصوص مشکل اخیر در بحث برق که کل کشور را تحت تأثیر قرار داده است، کاسب ما دچار آسیب شده و محصولاتش خراب می‌شود. در این ارتباط می‌توان تصمیماتی گرفت، مثلاً مالیات را کاهش داد و یا مشوق‌هایی برای واحد‌های صنفی در نظر گرفت. این انتظار وجود دارد که با مشارکت اصناف، راه‌حل‌های عملیاتی و حمایتی برای چنین مشکلاتی پیدا شود.

اگر جنابعالی به عنوان مسئول تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز برای اصناف کرج یا استان البرز بودید، چه تصمیمات و اقداماتی را در اولویت قرار می‌دادید که به نفع اتاق اصناف و اتحادیه‌ها باشد؟

اگر این افتخار را داشتم که مسئول تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز برای اصناف استان البرز باشم، قطعاً چند موضوع را در اولویت قرار می‌دادم.

اولاً، اصلاح قانون نظام صنفی: متأسفانه در قانون نظام صنفی تغییراتی ایجاد شد که باعث شد نخبگان صنفی از مجموعه صنف جدا شوند. طبق قانون جدید، هر کسی که بخواهد بعد از دو دوره حضور در اتحادیه مجدداً رأی بیاورد، باید دو سوم آرا را کسب کند. این بند باعث شد بسیاری از نخبگان صنفی ما از بدنه صنف جدا شوند، چرا که کسب این میزان آرا در شرایط رقابتی بسیار دشوار است.

این نخبگان، سرمایه‌های اصلی صنف هستند و باید سازوکاری برای حفظ و بهره‌گیری از تجربیاتشان فراهم شود.

ثانیاً، بازنگری در نقش و اختیارات کمیسیون نظارت: کمیسیون محترم نظارت، از اساس، قانون خوبی نبود. ما در استان البرز، شاهد بودیم که کمیسیون نظارت حتی تا عزل رئیس اتاق مرکز استان البرز نیز پیش رفت، هرچند که خوشبختانه با ورود مهندس مافی و عملکرد بسیار خوب ایشان و کاهش سخت‌گیری‌ها، این رویه اصلاح شد و رئیس اتاق به جایگاه خود بازگشت. اما این نشان‌دهنده لزوم بازنگری در اختیارات و رویه‌های کمیسیون نظارت است تا از اعمال سلیقه و تصمیمات غیرکارشناسی جلوگیری شود.

ثالثاً، اصلاح رویکرد سامانه جامع تجارت، یکی دیگر از موضوعات چالش‌برانگیز، “سامانه جامع تجارت” است. این سامانه از ما می‌خواهد که تمام خرید، فروش و موجودی انبارهایمان را اعلام کنیم. در حالی که این سامانه برای رصد و کنترل توزیع کلان کشور طراحی شده، عملاً وارد حوزه توزیع خرد و فعالیت‌های کوچک صنفی شده است. به عنوان مثال، یک مصالح‌فروشی که سال‌هاست با سواد عملی و تجربی، سیمان و گچ می‌فروشد، ممکن است توانایی ثبت دقیق اطلاعات در این سامانه را نداشته باشد و ناخواسته متهم به قاچاق کالا و عرضه خارج از شبکه شود. این سامانه جامع انبار‌ها یا سامانه جامع تجارت باید به توزیع کلان ورود کند، نه توزیع خرد. کاسبان خرد ما قاچاقچی سوخت نیستند؛ آنها مصرف‌کننده سوخت هستند و در مسیر خود در حال تلاش و کسب روزی حلال هستند. این موضوع به شدت به همکاران ما آسیب می‌زند و باید با نگاهی واقع‌بینانه به ظرفیت‌ها و توانایی‌های صنوف خرد، رویکرد این سامانه اصلاح شود.

در پایان، چه پیامی برای مسئولان و جامعه در خصوص جایگاه و اهمیت اصناف دارید؟

پیام من روشن است: اصناف، ستون فقرات اقتصاد کشور و بازوان توانمند جامعه در لحظات سخت و دشوار هستند. احترام به این قشر، نه فقط وظیفه، بلکه نیاز جامعه است. حمایت از اصناف، به معنای حمایت از تولید، اشتغال و معیشت مردم است. امید است با هم‌اندیشی و تعامل سازنده میان حاکمیت و اصناف، شاهد شکوفایی هرچه بیشتر این بخش پرتوان از جامعه باشیم.