خانواده، از جمله مهمترین عوامل مؤثر در تربیت اخلاقی و شخصیت فرد در نوجوانی و دوران بزرگسالی است.
تحقیقات نشان داده است که خانوادههایی که اخلاق مدار هستند، بر روی توسعه و سلامت روانی فرزندان تأثیر مثبت و بالقوه دارند (مرکوس، ۲۰۱۹). این مقاله، به بررسی اثرات اخلاق مداری در خانواده بر پیشگیری از آسیب روانی اجتماعی در فرزندان میپردازد.
اخلاق مدار، یک اصطلاح است که فرد یا گروهی از افراد که میتوانند به فرزندان و نوجوانان احساس عشق، احترام و حمایت بدهند را توصیف میکند (فرانکل، ۲۰۱۵).. تحقیقات نشان میدهد که خانوادههایی که در آنها تاکید بیشتری بر اخلاق مداری وجود دارد، فرزندان با اخلاق و رفتار سالمتری دارندو کمتراز اختلالات روانشناختی رنج میبرند.
تحقیقات بسیاری به تأثیر اخلاق بر رفتارهای اجتماعی و سلامت روانی پرداختهاند.
به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۸ مطالعهای نشان داد که جوامع سعادتمند دارای ارزشهای اخلاقی بالا هستند که منجر به روابط اجتماعی مثبتتر و احساس تعلق قویتر میشود.
همچنین سلیگمن در سال ۲۰۱۱ در کتاب خود به نام "Flourish" مسئله گزینههای اخلاقی و تأثیر آن بر خوشبختی فردی و جمعی را بررسی کرده است.
براساس نظریههای روانشناسی اجتماعی، وجود روابط قوی اجتماعی با محوریت اخلاق به کاهش استرس کمک کرده و در نهایت منجر به افزایش سلامت روانی و اجتماعی جامعه میشود.
با بررسی آداب و رسوم و فرهنگ غنی ایرانی که خود از ارزشهای اخلاقی شکل گرفته است، به تحلیل و تبیین چگونگی اثرات مثبت این اصول بر تعاملات اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی میپردازیم.
ایران دارای فرهنگی غنی و متنوع است که بر اساس آداب و رسوم و ارزشهای اخلاقی خاصی بنا شده است.
این ارزشها بهعنوان بنیانهایی برای روابط اجتماعی و تعاملات انسانی در این سرزمین عمل میکنند.
پژوهشهای انجامشده نشان میدهند که وجود یک جامعه اخلاقمدار، به افزایش احساس تعلق، کاهش اضطراب و تقویت روابط اجتماعی منجر میشود
در اینجا لازم میدانم اشارهای بر تعریف شادکامی داشته باشم، طبق پایگاه دادههای جهانی شادکامی، شادکامی به "لذت ذهنی از زندگی فردی به عنوان یک کل " اشاره دارد.
افراد در ارزیابی زندگی شان دو مولفه را مورد ملاحظه قرار میدهند:
سطح لذت عواطف (درجهای که عواطف لذت بخش غالب است) و رضایت (تحقق خواسته ها) این دو مولفه به ترتیب نشان دهنده ارزشهای "عاطفی" و " شناختی " زندگی هستند. این دو مولفه با یکدیگر یک ارزیابی کلی از زندگی بوجود میآورند که " شادکامی کلی " نامیده میشود. (به نقل از کتاب روانشناسی میان فرهنگی ترجمه دکتر حسینی المدنی و همکاران)
تعریفی که از شادکامی ارایه شد روشنگر این حقیقت است که نقش والد یا والدین تا چه حد در دستیابی به این امر پر رنگ و قابل تامل است و آنچه که تامین کننده نیاز هر انسان در رسیدن به معنا و شگوفایی همه ظرفیتهای بالقوه معنوی وی است، کانون اولیه مراقبت و رشد او یعنی همان مفهوم "خانواده " است.
بی شک همواره بنا به فلسفه و ماهیت جهان هستی و انسان، رنج، بخشی از مفهوم زندگی بشریت است و انسانها در طول حیات خود به نحوی با آن مانوس هستند، اما سوال اینجاست که با وجود ناملایمات و سختیها چگونه میتوان سلامت روان و به دنبال آن سلامت اجتماعی را حفظ و مراقبت کرد؟
پاسخ این سوال در مفهوم حفظ و تکریم اخلاق و اخلاق مداری در اولین و کوچکترین کانون اجتماع که همان خانه و خانواده است نهفته است همان کانون امنی که انسان با سرشت پاک و الهی خود قدم به دنیای خاکی مینهد و مسئولیت بزرگ پرورش و شکوفایی مظاهر انسانی را به عهده والدین و مراقبت کننده هایش محول میکند
حال ببینیم اخلاق در اصطلاح لغوی به چه معناست و بعد هم به مفهوم اخلاق مداری از منظر اعتقادی اسلام و سیره پیامبر عظیم الشان آن بپردازیم
اخلاق به مجموعهای از اصول، ارزشها و قواعدی گفته میشود که رفتارها و تصمیمات فردی و اجتماعی را هدایت میکنند.
این اصول به ما کمک میکنند تا تمایز بین درست و نادرست، خوب و بد، عادلانه و ناعادلانه را تشخیص دهیم.
در اینجا مروری اجمالی بر ویژگیهای والد مهربان و با اخلاق که یکی از ارزشمندترین نقشهایی است که یک فرد میتواند ایفا کند و همچنین نقش تربیتی و سازنده بر رشد معنوی و روانی اجتماعی فرزندان مورد توجه است.
مهربانی و عشق بیقید و شرط والدین نقشی حیاتی در سلامت روانی فرزندان ایفا میکنند. این دو عنصر باعث میشوند که کودکان احساس امنیت، ارزشمندی و اعتماد به نفس کنند. در ادامه به برخی از اثرات مثبت مهربانی و عشق بیقید و شرط والدین بر سلامت روانی فرزندان میپردازیم.
احساس امنیت و اعتماد به نفس: این احساس با تصریح اینکه فرزندشان قبل از هر ویژگی که منتسب به او باشد انسانی است با گوهر و سرشت ارزشمند و لایق ابراز عشق والدین و شایسته زندگی در محیطی امن و سرشار از مهر و عاطفه کسب میشود که نتیجه اش حس امنیت و اعتماد به نفس فرزندان خواهد بود.
کاهش اضطراب و استرس: مهربانی و عشق والدین میتواند به طور موثری از میزان اضطراب و استرس کودکان بکاهد. کودکان با داشتن حمایت عاطفی قوی، بهتر میتوانند با چالشها و مشکلات زندگی روبرو شوند و استرسها را مدیریت کنند.
رشد سالم اجتماعی و عاطفی: فرزندانی که تحت تربیت صحیح اخلاقی رشد و نمو میکنند و در چنین فضایی بلوغ جسمانی و عاطفی خود را طی میکنند، توانایی بهتری در برقراری روابط مثبت و سالم با دیگران دارند.
آنان مهارتهای اجتماعی و عاطفی قویتری دارند که به آنها در برقراری روابط دوستانه و همکاری با دیگران کمک میکندکه به نوبه خود بخشی از حلقه سلامت روانی اجتماعی را در جامعه خود تکمیل کنند و حمایت عاطفی قوی میتواند مقاومت آنها را در برابر مشکلات اجتماعی تا حد زیادی تامین کند.
اما جان کلام را با ذکر سیره پیامبر عظیم الشان اسلام به عنوان روشنترین الگو برای رستگاری انسان مزین میکنم
یکی از نمونههای بارز رفتار اخلاقی پیامبر اسلام (ص) با اعضای خانوادهاش، محبت و احترام عمیقی بود که نسبت به همسرش حضرت خدیجه (س) نشان میداد. ایشان همیشه با احترام و محبت با ایشان رفتار میکردند و در لحظات سخت و دشوار، او را همراه و پشتیبان خود میدانستندو در طول زندگی مشترکشان، حضرت محمد (ص) همواره قدردان و سپاسگزار زحمات و فداکاریهای حضرت خدیجه (س) بودند و بعد از وفات ایشان، تا آخر عمر به یاد و احترام او بودند و از ایشان با محبت یاد میکردند. این رفتار نشاندهنده عمق احترام و عشق پیامبر اسلام (ص) به همسرشان و نمونهای عالی از رفتار اخلاقی و محبتآمیز با اعضای خانواده است.
پیامبر اسلام (ص) با فرزندانشان، به ویژه دخترشان حضرت فاطمه (س)، رفتار بسیار محبتآمیز و احترامآمیزی داشتند. یکی از نمونههای بارز این رفتار، زمانی بود که هرگاه حضرت فاطمه (س) وارد خانه میشدند، پیامبر (ص) به پا میخاستند و به سوی ایشان میرفتند، دست او را میبوسیدند و او را در جای خود مینشاندند.
این رفتار نشاندهنده نهایت احترام و محبت پیامبر اسلام (ص) به فرزندانشان بود. علاوه بر این، ایشان همیشه به فرزندان خود توصیههای اخلاقی میکردند و با مهربانی و شکیبایی به تربیت و آموزش آنها میپرداختند.
این رفتارها نشان دهنده محبت و توجه بینهایت پیامبر اسلام (ص) به کودکان و اهمیت ایجاد ارتباط نزدیک و محبتآمیز با آنهاست.
یکی از داستانهای معروف رفتار پیامبر اسلام (ص) با نوههایشان، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، است. پیامبر (ص) همیشه با این دو نوهی عزیز خود با محبت و احترام برخورد میکردند.
یکی از نمونههای بارز رفتاراخلاقی ایشان زمانی بود که پیامبر (ص) در حال نماز خواندن در مسجد بودند و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) که کودکان خردسال بودند، روی پشت ایشان سوار شدند. پیامبر (ص) نماز خود را ادامه دادند و به گونهای رفتار کردند که نوههایشان احساس امنیت و خوشی کنند. بعد از پایان نماز، پیامبر (ص) با مهربانی آنها را در آغوش گرفتند و بوسیدند.
این داستانها نه تنها شخصیت مهربان و با اخلاق پیامبر اسلام (ص) را نشان میدهند، بلکه به ما الگوهای بزرگی از رفتارهای نیکو و انسانی میدهند که میتوانیم در زندگی روزمره از آنها پیروی کنیم.
در آخر از خوانندگان محترم میخواهم با نگاهی ویژه به کرامت انسانی فرزندان خود بنگرند و با پشتیبانی عاطفی.
صبر و حوصله و عشق و حمایت، آنان را در عرصههای زندگی حمایت معنوی و تکریم کنند تا آنان نیز الگویی ممتاز و شایسته برای فرزندان و نسل بعدی خود باشند.
به قلم: ماندانا خسروی سامانی
۰۹۱۲۲۶۲۶۵۴۵
اینستاگرام: mandana_khosravisamani
ایتا: mana khosravi
خبرنگار جام جم البرز گزارش می دهد؛
حجر گشت مطرح کرد؛
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در گفتگو با جام جم البرز مطرح کرد: