ساختمان در ایران، موتور پیشران سایر صنایع است

اگر مشاور وزیر در صنعت ساختمان بودید، چه پیشنهاداتی جهت پیشرفت این صنعت در کشور ارائه می‌کردید؟

صنعت ساختمان در ایران یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی کشور است. به طور کلی، باید گفت که صنعت ساختمان در ایران موتور پیشران سایر صنایع است. حدود بیست درصد از کل اشتغال کشور در این صنعت مشغول به کار هستند. وقتی از صنعت ساختمان صحبت می‌کنیم، به یک صنعت بسیار گسترده اشاره داریم؛ از آجر و سیمان گرفته تا رنگ، درب، تاسیسات گرمایشی و سرمایشی و سایر لوازم خانه که همه در این صنعت نقش دارند.

صنعت ساختمان یکی از بزرگترین موتور‌های اقتصادی کشور است. اگر این صنعت به درستی مدیریت شود، می‌تواند به رشد و توسعه سایر صنایع کمک کند. برای مثال، در کشور‌های موفق مثل امارات، صنعت ساختمان ابتدا رشد کرد و سپس به توسعه سایر بخش‌ها مانند تکنولوژی، فناوری‌های نوین و حتی هوش مصنوعی پرداخت.

یعنی شما معتقدید که صنعت ساختمان می‌تواند تأثیر زیادی بر سایر صنایع و زندگی مردم داشته باشد؟

صنعت ساختمان در ایران، همانطور که اشاره کرده‌اید، رابطه‌ای عاطفی و عمیق با مردم دارد. ایرانی‌ها خانه‌هایشان را نه تنها به عنوان یک سرمایه‌گذاری مالی بلکه به عنوان مکانی برای آسایش، امنیت و پناهگاهی برای خانواده‌شان می‌بینند. این علاقه‌مندی سبب می‌شود که در انتخاب مصالح و طراحی خانه‌ها وسواس زیادی به خرج دهند. این موضوع حتی باعث شده که مسکن به یکی از سه کالای گران‌قیمت کشور، همراه با طلا و خودرو، تبدیل شود.

اما مشکل اینجاست که صنعت ساختمان در ایران هنوز به شیوه‌های سنتی مدیریت می‌شود. این مدیریت سنتی به طور مستقیم منجر به افزایش هزینه‌ها و کاهش بهره‌وری در تولید و ساخت مسکن می‌شود. برای مثال، استفاده از روش‌های قدیمی و عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در ساخت و ساز، باعث می‌شود که هزینه‌های تولید افزایش یابد و این افزایش هزینه‌ها نهایتاً به قیمت مسکن تحمیل می‌شود.

در شرایط فعلی، اگر این روند ادامه یابد، احتمالاً مسکن برای بسیاری از مردم به یک رویای دست نیافتنی تبدیل خواهد شد. بنابراین، به نظر می‌رسد که نیاز به بازنگری اساسی در شیوه‌های مدیریت صنعت ساختمان و استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت ساخت، امری ضروری است. در غیر این صورت، نه تنها در دسترس بودن مسکن برای مردم به شدت کاهش می‌یابد، بلکه فشار اقتصادی زیادی بر دوش خانوار‌ها خواهد بود.

پس از نظر شما، چرا مسکن در ایران اینقدر گران است؟

کشور‌های توسعه‌یافته، استفاده از فناوری‌های نوین و دیجیتال‌سازی باعث کاهش چشمگیر هزینه‌ها و زمان پروژه‌های ساختمانی شده است. نرم‌افزار‌های پیشرفته اکنون قادرند پیش‌بینی دقیقی از هزینه‌ها، زمان‌بندی و بهینه‌سازی مراحل مختلف ساخت و ساز ارائه دهند. این پیشرفت‌ها شامل مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM)، شبیه‌سازی‌های دقیق و ابزار‌های مدیریت پروژه هستند که می‌توانند تصمیم‌گیری‌ها را در هر مرحله از پروژه بهبود بخشند.

اما در ایران، علی‌رغم رشد صنعت ساختمان در سال‌های اخیر، هنوز با چالش‌های زیادی در این زمینه رو‌به‌رو هستیم. یکی از بزرگترین مشکلات، فقدان سامانه‌های جامع و استاندارد برای مدیریت مصالح، طراحی، اجرا و نگهداری ساختمان‌هاست. این مسئله باعث شده که بسیاری از پروژه‌ها با هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی و تأخیر‌های قابل توجه رو‌به‌رو شوند. علاوه بر این، نیروی متخصص در این حوزه هنوز به میزان کافی وجود ندارد و آموزش و تربیت نیروی کار ماهر در زمینه فناوری‌های نوین در صنعت ساختمان، یکی از مهم‌ترین نیاز‌ها به شمار می‌آید.

برای پیشرفت در این عرصه و بهره‌برداری از مزایای دیجیتال‌سازی، لازم است که زیرساخت‌های آموزشی و فنی بهبود یابد. با ایجاد سیستم‌های استاندارد برای انتخاب مصالح و فرآیند‌های ساخت، استفاده از نرم‌افزار‌های پیشرفته در طراحی و مدیریت پروژه‌ها و همچنین پرورش نیرو‌های متخصص، می‌توان به کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت و ارتقاء کیفیت در پروژه‌های ساختمانی دست یافت.

این روند نیاز به سرمایه‌گذاری در آموزش، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و حمایت از تحقیق و توسعه در صنعت ساختمان دارد. با استفاده از فناوری‌های نوین و تلاش برای بهبود شرایط، می‌توان صنعت ساختمان در ایران را به سمت پیشرفت و توسعه پایدار هدایت کرد.

چه راه‌حل‌هایی برای این مشکلات پیشنهاد می‌کنید؟

دولت باید به این موتور پیشران توجه بیشتری داشته باشد و در توسعه زیرساخت‌ها و استاندارد‌ها سرمایه‌گذاری کند. همچنین باید در حوزه فناوری و دیجیتال‌سازی ساخت و ساز قدم‌های جدی‌تری برداشته شود. در نهایت، همگرایی بین بخش خصوصی و دولتی باید به وجود بیاید. این امر باعث می‌شود که پروژه‌های ساختمانی با کیفیت بالاتر و هزینه‌های کمتر در مدت زمان مشخص تحویل داده شوند.

برای مثال، در صنعت لوازم خانگی شاهد بودیم که با حمایت دولت و بانکی‌سازی این صنعت، تولیدات داخلی توانستند با کالا‌های وارداتی رقابت کنند و مردم توانستند لوازم خانگی با کیفیت‌تری را تهیه کنند. در صنعت ساختمان، ما نیاز به چنین حمایت‌هایی داریم. متاسفانه، در حال حاضر، حمایت‌های مالی و بانکی لازم برای ساخت و ساز در کشور وجود ندارد و فروشندگان متفرقه با قیمت‌های بالا و کیفیت پایین به بازار عرضه می‌کنند.

یعنی شما به هم‌افزایی بین بخش خصوصی و دولتی برای حل مشکلات صنعت ساختمان تأکید دارید؟

در گذشته در کشور ما، موفقیت برند‌های لوازم خانگی نتیجه همکاری دولت و بخش خصوصی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های داخلی بود. حالا اگر این رویکرد در صنعت ساختمان نیز پیاده‌سازی شود، می‌توانیم وضعیت مسکن را بهبود بخشیم. با ایجاد یک همکاری مؤثر بین دولت و بخش خصوصی، می‌توان زمینه‌های تولید مسکن با کیفیت و قیمت مناسب را فراهم کرد، که در نهایت مردم بتوانند به راحتی خانه‌های خود را با قیمت‌های منطقی‌تر خریداری کنند. این رویکرد نه تنها باعث کاهش فشار اقتصادی بر مردم می‌شود، بلکه به توسعه پایدار صنعت ساختمان نیز کمک خواهد کرد.

به عنوان یک متخصص در صنعت ساختمان، اهمیت این صنعت در سطح ملی چه جایگاهی دارد؟ چرا این صنعت برای کشور این‌قدر حیاتی است؟

صنعت ساختمان در کشور ما اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. این صنعت نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از نظر اجتماعی و زیربنایی هم تاثیرات زیادی بر کشور می‌گذارد. همانطور که می‌دانید، بیش از ۲۰ درصد از اشتغال کشور به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به صنعت ساختمان وابسته است. اگر بخواهیم به یک نگاه دیگر بپردازیم، این صنعت به‌عنوان یک عامل اصلی در ایجاد اشتغال، امنیت اجتماعی و رشد شهری شناخته می‌شود.

صنعت ساختمان، در واقع حلقه‌ی اتصال میان تولید، خدمات مهندسی، اجرا و مصرف‌کننده نهایی است. علاوه بر این، کیفیت ساخت در این صنعت می‌تواند به عنوان نمادی از اعتماد عمومی و حتی امنیت ملی تلقی شود. در سال‌های اخیر، برخی از اتفاقات تلخ در صنعت ساختمان مانند فرو ریختن ساختمان‌ها، به این اعتماد لطمه زده است، اما این صنعت همچنان پتانسیل بالایی برای پیشرفت و ارتقای کیفیت دارد.

مهم است که این صنعت از حالت اجرایی صرف خارج شده و به نقش تنظیم‌کننده و ناظر نیز توجه شود. صنعت ساختمان می‌تواند به‌عنوان یک ویترین از اعتماد عمومی و نشان‌دهنده کیفیت مهندسی و معماری کشور در سطح جهانی باشد. ما امروز به پروژه‌هایی مانند برج میلاد یا برج آزادی افتخار می‌کنیم، و این نشان‌دهنده توانمندی‌های مهندسان و معماران ایرانی است که می‌توانند در سطح جهانی موفق باشند.

با توجه به اهمیت صنعت ساختمان، چالش‌های اصلی این صنعت در سطح کشور چه مواردی هستند؟ چه مشکلاتی در این صنعت وجود دارد؟

چالش‌های بسیاری در صنعت ساختمان وجود دارد که باید به آنها توجه ویژه‌ای داشته باشیم. یکی از بزرگترین مشکلات، عدم وجود نگاه سیستمی و میان‌بخشی در این صنعت است. همانطور که گفتم، صنعت ساختمان یک حلقه متصل است که شامل طراحی، مهندسی، تولید مصالح، اجرا و مصرف‌کننده نهایی است. وقتی که این فرآیند به‌صورت سیستمی و هماهنگ در نظر گرفته نمی‌شود، کیفیت ساخت و زمان تحویل پروژه‌ها دچار مشکلات جدی می‌شود.

به‌طور کلی، ما با چالش‌هایی از جمله پایین بودن بهره‌وری، کیفیت پایین مصالح، و ضعف در مدیریت پروژه رو‌به‌رو هستیم. در بسیاری از پروژه‌ها هنوز از فرآیند‌های سنتی و تجربی استفاده می‌شود و ابزار‌های مدرن مدیریتی به‌طور کامل در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. همچنین، کیفیت مصالح هم یکی دیگر از مشکلات بزرگ است؛ عدم نظارت کافی بر کیفیت مصالح موجب افزایش هزینه‌ها و به‌وجود آمدن مشکلاتی مانند ریزش ساختمان‌ها می‌شود.

در سطح اقتصادی، نوسانات قیمت مصالح یکی دیگر از چالش‌ها است. بسیاری از پروژه‌ها به دلیل افزایش قیمت‌ها و عدم توانایی در تأمین مالی مناسب، نیمه‌کاره رها می‌شوند. همچنین، کمبود توجه به ساخت‌وساز سبز و بهره‌وری انرژی هم یکی از ضعف‌های بزرگ ماست. استفاده از مصالح قابل بازیافت و طراحی‌های سبز می‌تواند هم در کاهش هزینه‌ها و هم در بهبود کیفیت زندگی شهری مؤثر باشد.

آیا فکر می‌کنید که برای حل این مشکلات و چالش‌ها، چه راهکار‌هایی می‌توان پیشنهاد داد؟

قطعاً، برای حل این چالش‌ها نیاز به نوآوری، آموزش مستمر، و سرمایه‌گذاری هدفمند داریم. ما باید به سمت استفاده از فناوری‌های نوین و ابزار‌های مدیریتی مدرن حرکت کنیم تا بهره‌وری در پروژه‌ها افزایش یابد و زمان تحویل پروژه‌ها کاهش پیدا کند. همچنین، باید به‌طور جدی بر کیفیت مصالح و نظارت بر ساخت و ساز‌ها توجه کنیم.

در کنار اینها، نیاز داریم که نگاه میان‌بخشی به صنعت ساختمان داشته باشیم؛ یعنی تمام بخش‌های مختلف این صنعت باید به‌طور هماهنگ و سیستماتیک با یکدیگر همکاری کنند تا به کیفیت بالا و هزینه بهینه دست پیدا کنیم. اگر این صنعت از نگاه صرف اجرایی به نگاه تنظیمی و توسعه‌دهنده تغییر پیدا کند، می‌تواند با شرایط بهتری رو‌به‌رو شود.

همچنین، توجه به ساخت‌وساز سبز و بهره‌وری انرژی می‌تواند تحولی در این صنعت ایجاد کند. استفاده از مصالح قابل بازیافت، طراحی‌های زیست‌محیطی و بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند باعث کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت زندگی شهری شود. در نهایت، اگر کشور ما صنعت ساختمان خود را شکوفا کند، بدون شک نقش بزرگی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور خواهد داشت.

کشور ما در حال حاضر از مزیت رقابتی خوبی در صنعت ساختمان برخوردار است. به‌ویژه در حوزه تولید مصالح ساختمانی و لوازم خانگی که در حال صادرات به کشور‌های مختلف هستیم. با توجه به این مزیت، چطور می‌توانیم از این ظرفیت به‌خوبی استفاده کرده و به رشد بیشتر در این صنعت کمک کنیم؟

کشور ما واقعاً در صنعت ساختمان مزیت‌های زیادی دارد. همانطور که اشاره کردید، ما در حال حاضر صادرات به کشور‌های مختلف ازجمله ازبکستان، تاجیکستان، عراق و عمان داریم که این نشان‌دهنده ظرفیت بالای ما در این صنعت است. برای حمایت از تولید در این حوزه، مهم‌ترین نکته این است که استاندارد‌های بالاتری در تولید مصالح ساختمانی و لوازم خانگی داشته باشیم. نباید اجازه دهیم هر کسی بدون توجه به کیفیت وارد این صنعت شود. به‌طور مشابه، همان‌طور که به خودرو‌های ایمن نیاز داریم، به خانه‌های ایمن نیز احتیاج داریم.

مهم‌ترین مسئله این است که استاندارد‌های سختگیرانه‌تری تعیین کنیم و به‌طور خاص، از ورود تولیدکنندگانی که توانایی تولید محصولات باکیفیت ندارند، جلوگیری کنیم. علاوه بر این، در حوزه تولید، باید از فناوری‌های نوین استفاده کنیم. این روز‌ها نمی‌توانیم مانند هزار سال پیش با صنعت ساختمان و لوازم خانگی برخورد کنیم. باید از تجربه‌های پیشرفته جهانی بهره‌برداری کنیم و هم‌زمان به معماری و طراحی ایرانی توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

چه اقداماتی می‌توان انجام داد تا کیفیت و استاندارد‌های مصالح ساختمانی و لوازم خانگی کشور افزایش یابد و مانع از ورود کالا‌های بی‌کیفیت به بازار شویم؟

در حقیقت، افزایش کیفیت و استاندارد‌ها باید از دو جهت مورد توجه قرار گیرد. اولاً، باید از طریق مقررات و نظارت‌های دقیق‌تر، محصولاتی که استاندارد‌های لازم را ندارند از بازار حذف شوند. ثانیاً، در حوزه آموزش باید تلاش کنیم تا تولیدکنندگان و حتی مصرف‌کنندگان آگاهی بیشتری نسبت به استاندارد‌ها پیدا کنند. از آنجایی که صنعت ساختمان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد کشور است، بایستی به‌طور ویژه به مسائل طراحی، تولید، نصب و پخش توجه کنیم.

نقش رسانه‌ها و فضای مجازی در توسعه و بهبود صنعت ساختمان و لوازم خانگی کشور چگونه است؟

این یک سوال بسیار مهم است. امروزه، بخش زیادی از وقت مردم در فضای مجازی می‌گذرد و آنها به دنبال اطلاعات و اخبار درست هستند. رسانه‌ها می‌توانند نقش بسیار زیادی در آگاهی‌رسانی به مردم و به‌ویژه مصرف‌کنندگان داشته باشند. در صنعت ساختمان، ما نیز پروژه‌های بزرگی در حال انجام داریم که نیازمند تبلیغات مناسب و اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان است. به‌عنوان مثال، یکی از پروژه‌های ما در حال حاضر ارائه محصولات ساختمانی به‌صورت قسطی است که اولین بار در کشور اتفاق افتاده است.

رسانه‌ها، چه در قالب خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و چه در فضای مجازی، می‌توانند با تولید محتوای حرفه‌ای و مستند، این تحولات را به جامعه معرفی کنند. این نوع اطلاع‌رسانی می‌تواند اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کرده و به رونق صنعت ساختمان کمک کند.

آیا فکر می‌کنید که معماری و طراحی شهری ایران می‌تواند به عنوان یک نقطه قوت در جذب گردشگران و ایجاد محیط‌های شهری بهتر مورد توجه قرار گیرد؟

قطعا همینطور است. معماری ایرانی یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی کشور ماست. وقتی شما به بنا‌های قدیمی در شهر‌هایی مثل یزد یا اصفهان نگاه می‌کنید، می‌بینید که این معماری نه‌تنها کاربردی است، بلکه بسیار هنری و بر اساس فلسفه‌ای خاص طراحی شده است. این طراحی‌ها می‌توانند بر کیفیت زندگی تاثیرگذار باشند. همانطور که در دنیا برای بسیاری از کشور‌های دیگر، جاذبه‌های معماری یک عامل مهم جذب گردشگر است، در ایران نیز باید از این ظرفیت استفاده کنیم و از آن حمایت کنیم.

در نهایت اگر بخواهید یک پیام به تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و فعالان صنعت ساختمان بدهید، چه خواهید گفت؟

پیام من این است که باید همه ما با هم همکاری کنیم تا به سمت بهبود و ارتقای کیفیت در این صنعت حرکت کنیم. صنعت ساختمان نیاز به توجه ویژه‌ای دارد، از تولید تا پخش و نصب. اگر استاندارد‌ها را بالا ببریم و به‌طور منظم از فناوری‌های جدید بهره‌برداری کنیم، می‌توانیم کشورمان را به یک قطب مهم در صنعت ساختمان تبدیل کنیم.